Тахана дукха дуьйцу кхузаманан халачу дахарх лаьцна… Вай х1инца гонаха йерриге а автоматизаци йолуш ду — вайн дахар вуно аттачу доккху ц1ийнан техникас, амма, х1етте а, вай хаддаза латкъамаш бо: цхьана а х1уманна хан йац, и ца тоьу, даха ч1ог1а хала ду, бохуш.
Вайн наной а, денаной а муха бехаш хилла-те, шадерг куьйга а деш? Вай санна латкъамаш беш хиллий-те уьш?
Масала, д1адолор ду вай х1уманаш йиттар муха д1адоьдура, аларца. Цунна вай наноша шайн балхара мукъаденош д1алора. Цкъа хьалха х1ума йуьттуш йолу машен (нагахь санна елахь) йовхачу хих йуза йезаш йара, т1аккха бедарш йуьттуш йолчу метте д1а а х1оттийна, цуьнга болх байта безаш бара. Боьха хи д1адаьккхинчул т1аьхьа, ц1ена хи гулдора, амма д1адоккхуш, куьйга д1адаккха дезаш хуьлура.
К1айн бос болу х1уманаш кхехкора йаккхийчу кхабанаш чохь. Ткъа ц1ахь берриге а доьзал а бара: кхача кечбан безара, ц1ано йан езара, хьеший а бог1ура… Дечиг доккхура, пешаш латора, басарш хьокхура, ц1ахь кхобучу дийнаташка а, олхазаршка а хьожура… Кест-кеста дуккха а х1уманаш куьйга йуьттура. Иза атта дацара, амма таханачул дуккха а ц1ена йара уьш…
Жижиган фарш куьйган машинкица йан йезаш хуьлура. Иза стоьла т1е ч1ог1а д1ах1оттийна, т1аккха чоьхьара механизм нисъйан йезаш йара. Мел дукха ницкъ безара цуьнца болх бан! Т1аккха йуха а д1а а йаьккхина, 1lан а йина, шен метте д1ах1отто йезаш йара.
Кораш цlандан дезаш хуьлура кест-кеста. Вайн советски кораш дагадог1у хир ду шуна. Цкъа хьалха уьш схьа а диллина, массо а винташ схьа йаха йезара. Цхьа кор чекхдаккха наггахь ах де оьшура. Т1акха уьш лепийта дезара – ц1ано йан йезаш йолу хlуманаш х1инца санна дукха яцара, амма газет дара.
Хьаалхе йарташкахь а, г1алахь а нехан ц1еношкахь поппаран лаьттанаш хилла, уьш оццу поппарца дила дезаш дара: хих а, юткъачу поппарх а раствор кечйина — т1аккха латта керла санна хуьлура.
Ткъа пхьег1аш муха йуьлура? Цхьа боккха кад схьа а оьций, кхехкийна хи а дуттий, цу чу бедарш юьттуш йолу саба йа кхачанан сода юттура. Ц1анйинчул т1аьхьа, боьха хи д1адоккхий, йерриге а пхьег1аш ц1ена хих йохура, наггахь шозза-кхузза а.
Хьалха дуккха а наха шайн х1усамийн пенаш к1айдора, чохь а, арахь а. Ткъа аьтту белахь, чохь обойш лоцура, клей мукхах а деш.
Цу заманахь х1ора дийнахь дан дезаш дерг тидаме эцча, дуккха а могуш-маьрша, къинхетаме дара адам. Микроавтобусаш а йацара, таксиш а йацара. Со тешна йу, х1инца к1езиг нах хир бу генарчу новкъа довла аьтто боцуш.
Х1инца вайн дахар тоделла — х1ора кертахь бохург санна, машенаш йу, х1ума йитта «стиралкаш» йу; мясорубкаш, мультиварканаш кхача кечбо, микроволновкас иза бохбо, пенаш т1ехь йу-бохху обойш йа евроремонт йу, туьканашкахь кхехкон кийча йолу полуфабрикаташ йу, мел оьшург массо х1ума а долуш ду.
Х1аъ, шортта ахча-м дера деза… Кхеташ ду, и пайданаш эца таро йоцуш нах а бу таханлерчу дийнахь…
Массо а адам ахча даккхарна т1аьхьадаьлла ду тахана. Цхьаммо а машен йоцуш ког ца боккху, бепиг а ца до, куьйга х1уманаш а ца юьтту… Х1етте а вайн дахар хала ду бохуш, латкъамаш-м дера бо вай (со а йу оцу мог1арехь)… Вайн нанойн, денанойн дахаре хьовсича-м цхьажимма иэхь хета дезара вайна иштта къамелаш деш лела…
Вайгахь долчун мах хадо 1емар хир ду вай мацца цкъа…
БИБУЛАТОВА Iайнаъ
