Оханан бутт аутизмах лаьцна кхетам кхиоран бутт бу, дуьнент1ерачу зорбанехь и диагноз йолчу берех лаьцна дуьйцуш хан йу и.
Мотт бийца хала хилар, йукъаралле вала ца магар — коьрта билгалонаш йу боху цамгаран билгалонаш. Уьш х1умма к1еззиг йац, шуьйра йу, тайп-тайпана хьелаш юкъа а лоцуш. Цхьаболчарна хала хуьлу денна лело дезаш долу г1уллакхаш кхочушдан, царна репетиторийн г1о-накъосталла оьшу, ткъа цхьаболчара шаьш чекхйоху университеташ, шайн говзаллехь кхиамаш карабо, шайн и цамгар йуйла баккхий хилча бен ца хаьа.
Дукхахболчу аутисташна шайн дахарехь тайп-тайпана дуьхьалонаш хуьлу цхьана кепара йа вукху кепара. Цундела, леррина г1о а, гонаха хийцамаш а ца хилча, царна хала хуьлу йукъараллехь лела а, 1илма карадерзо а, болх бан а, йукъарчу хьесапехь даха а.
Аутизм — неврологически сингаттам бу, билгалболу йукъараллин юкъаметтигийн дефициташца, хьашташ к1езиг хиларца, йух-йуха д1асалеларца. И тайпа бераш ларло нехан б1аьргаш чу хьовса, дукха хьолахь шайн нийсархойх ларло, ткъа церан лелар кхечарна тамашийна хета.
Масала, аутист долу бер аг1онгара аг1онга леста, цхьабосса аьзнаш до, амма стагана зе ца до цара. Оцу берашна хала хуьлу йукъараллин маь1нех кхета. Царна шайн сингаттам бийца йиш йац. Берашна шайн хьашташ гайта 1аморна а, царна тайп-тайпана говзаллаш карайерзорехь г1о дарна а (мачашна шнуркаш йихкина, кхача кечбар, сурт дилла), леррина кепаш лелайо.
Вайн пачхьалкхахь аутизм диагностика йар цхьа мог1а халонашца доьзна ду. Йуьхьанца иза шизофренин гучудовларех цхьаъ лоруш дара, амма эххара лоьрашна хиира, уьш тайп-тайпана сингаттамаш хилар. Кхечу пачхьалкхашкара говзанчаша уьш атта къастош делахь а, Россехь х1инца а дика ца хаа оцу цамгаран диагностика йан. И цамгар йоьзна йу «бераллин аутизм» бохучу ц1арца, цундела диагноз коьртачу декъана берашна х1оттайо.
Аутизман сингаттамийн йукъадог1у шуьйра гучудовларш а, симптомаш а. Амма массарна а диагноз ца х1оттайо, мелла а к1еззигчу хьолашкахь стаг дика дахар д1адахьа йиш йолуш ву. Дешар деша, болх лаха, доьзал кхолла. Амма иза хала хир ду синхааман билгалонаш бахьана долуш (г1овг1анна и кх.д1.), къамел дан халонаш хилар бахьана долуш (ца кхета, муха лело деза гергара йукъаметтигаш, тобанехь къамел дан) а, кхин а аутизман гучудовларш бахьана долуш.
Аутисташна ницкъ ца хилийта, церан аьттонаш хила беза тийначу меттехь хила, сада1а, йа леррина г1ирс лело. Цхьаболчу нахана г1овг1а д1айоккху наушникаш, царна деза ша-шена стимуляци йеш йолу ловзарш.
Аутизм йолчу массо а наха къамел деш ца хиларна, цара лело тарло кхин йолу з1енан кепаш: суьртийн а, карточкашца а йолу система, суьрташца, элпашца а, дешнашца а леррина тептарш, йа мобильни приложениш.
Дешаран таронаш а йу церан — школашкахь а, берийн бошмашкахь а ресурсан классаш а, зонаш а. Аутизм йолчу берийн шен-шен амалш тидаме оьцуш долу хьехар оьшу царна.
Масала, цара дукхах йолу хан рог1ерчу классехь йаккха йиш йу, ткъа дисина сахьташ ресурсан чоьнашкахь репетиторца а, кхечу говзанчашца а даккха йиш йу церан.
Вай кхета деза, аутизм йолчу наха информаци кхечу чехкаллица д1айахьа йиш хиларх. Уггаре а коьртаниг ишттачу берана къаьсттина тидам бар ду. Цаьрга хаттарш дан ца кхоьруш хила веза. Коьртаниг — и даггара хилар ду.
БИБУЛАТОВА Iайнаъ
