Дуьненайукъара могашаллин де даздо х1ора шарахь оханан беттан 7-чу дийнахь. И де хаьржина 1948-чу шарахь Дуьненайукъара могашаллин организаци (ВОЗ) кхоьллинчу дийнан сий деш. Х1ора шарахь Могашаллин де даздар ламаст хилла д1ах1оьттина 1950-чу шарахь дуьйна. Дуьненайукъарчу могашаллин дийнахь х1ора шарахь хьалаайдо дерриге а адамех хьакхалуш долу, вайн дахарна 1аткъам беш долу хаттарш, адамийн шайн могашаллица а, дахарца а шовкъ алсамъйаккхархьама.
Вайн дахарехь хьалхарчу меттехь йу могашалла. Цуьнца дусталур дац х1умма а — йа бахам а, йа йукъараллин хьал а, йа г1аравалар а.
Иза уггар дика адаман куц-кепехь гучуйолу, х1унда аьлча могашалла а, хазалла а вовшех къаста йиш йоцуш уьйр йолуш ду. Стеган куц-кеп цуьнан чоьхьарчу хьолан гайтам бу. Могуш-маьрша нах даима а дика дог-ойланца хуьлу, дахарх самукъа а долуш, синхаамца буьзна хуьлу уьш. Цундела, уггар хьалха вайн могашаллин тидам т1ебахийта беза.
Могуш-маьрша дахар нийса кхача баарца а, дег1ан г1уллакхдарца а, кхачам боллуш сада1арца а, кхин а дуккха а х1уманашца доьзна ду. Хазалла а, могашалла а ларъйарехь хьалхара г1улч – дег1ан ц1аналла ларъйар ду.
Могашалла а, хазалла а йу кхачанан дикаллица а, дахаран кепаца а гергарло долуш. Нийса ца леларо, витаминаш а, кхин мехала х1уманаш а ца тоар бахьана долуш, т1ех сов йаа х1ума йаар бахьана долуш, ц1еначу х1аваэхь хан ца тоар бахьана долуш, нервийн система т1ех сов ницкъ бар бахьана долуш мел дукха хала цамгарш хуьлу бохучух лаьцна хаамаш бу.
Дег1ан могашалла йуьйцучу хенахь, синан могашалла дицйан ца йеза. Тийна, синпарг1ато йолуш волу стаг ирсе дахар долуш хуьлу. Эрна ца олу вайн уггаре а боккха бахам могашалла йу. Вай кхеташ ду, могуш хиларал коьрта х1ума доцийла.
Стаг могуш-маьрша хилча, бахаме а, йукъараллехь дарже а, балхе а ца хьоьжуш, х1ора денна самукъадала таро хуьлу цуьнан.
«Стаг могуш-маьрша велахь, дисина х1уманаш дика хир ду», — олу халкъалахь. Иза нийса ду. Дерриге а нисдан йиш йу, синтем а, аьтто а хилча. Могашалла хилча, лакхара алапа луш болу балха х1отта а, шена дезаш долу г1уллакх д1адахьа а йиш йу стеган.
Нагахь санна могашалла а йоцуш, стаг хала цамгар йолуш велахь, т1аккха цхьана а х1умано иза ирсе ца во. 1адатан х1уманашна реза вац иза, ур-атталла, кхечу нехан самукъадаларо оьг1азвоккху.
Могашалла — адаман дерриге а дахар д1ах1иттийна бух бу. Могуш волчу стагана массо а некъ маьрша бу.
Х1ораннан а дахарехь бодане мур хуьлу, цхьана а х1умано ирсе ца деш, амма хьалха-т1аьхьа уьш сирлачу мурашца хийцало. Могашалла — дахарехь дуккха а кхиамаш баха йиш йолу гlирс бу, ирсе дахаре массо а не1арш схьайоьллуш болу.
Цомгуш ца хилийта а, даима самукъане а, ницкъах вуьзна а хилийтархьама, лерина терго йан йеза шен могашаллин: кест-кеста медицинан учрежденешкахь хьажа, вончу амалшца д1а ца лела, нийса йаа х1ума йаа хьажа, иштта аьтто баьлча алсам сада1а хьажа.
Дика могашалла — иза кхиаман, ирсан коьрта аг1о йу.
БИБУЛАТОВА Iайнаъ
